سنگ ایرانی با مُهر ایتالیا
میزان صادرات مواد‌معدنی در سال گذشته از ۱۲میلیارددلار عبورکرد و در صورت برداشته شدن موانع، این رقم قابلیت افزایش چندبرابری خواهد داشت و می‌تواند نقش مهمی در تامین منابع ارزی کشور داشته باشد.
تنوع بالای مواد معدنی، سبد صادراتی کشور را بسیار متنوع کرده و در شرایطی که کشور با تحریم‌های نفتی مواجه است، می‌توان با استفاده از ظرفیت این بخش درآمدهای ارزی کشور را افزایش داد. بنا‌بر آمارهای اعلامی بیش از ۶۵ ماده معدنی با‌ارزش و مرغوب از معادن کشور استخراج می‌شود و در بازارهای بین‌المللی نیز مشتری دست به نقد دارد. با وجود این سبد متنوع، سهم معادن از تولید ناخالص ملی کمتر از یک درصد است که بخشی از این سهم پایین به دلیل خامفروشی و برداشت‌های سطحی از معادن بوده است.
عوامل کاهش زنجیره تولید و صادرات
البته باید اذعان کرد که کمبود انرژی در سال‌های اخیر بر میزان تولید معادن تاثیر منفی گذاشته است. بر اساس اعلام شرکت ایمیدرو، شرکت‌های بخش معدن و صنایع معدنی در ۱۲ماهه سال گذشته ۴۸میلیون و ۶۸۹ هزار و ۸۰۰ تن محصول به ارزش ۱۲میلیارد و ۲۳۹ میلیون دلار به خارج صادر کردند. این میزان صادرات از نظر ارزشی۷.۶درصد کاهش نشان می‌دهد. محدودیت‌های انرژی (گاز و برق) در سال گذشته، از جمله عوامل کاهش زنجیره تولید و صادرات برخی محصولات بوده است. در این میان، میزان صادرات زنجیره فولاد پنج میلیارد و ۷۶۰میلیون دلار، زنجیره مس یک میلیارد و ۵۷۷میلیون دلار، زنجیره آلومینیوم ۹۷۳.۳میلیون دلار، گندله ۶۲۶۲.۳میلیون دلار، زنجیره روی ۵۹۷میلیون دلار، زغال سنگ و کک ۴۵۳.۷میلیون دلار، زنجیره سیمان ۳۴۳.۲میلیون دلار، آهن اسفنجی ۲۰۶.۱میلیون دلار، انواع سنگ و محصولات مرتبط ۱۹۹.۷میلیون دلار، زنجیره مولیبدن ۱۱۱.۱میلیون دلار، کنسانتره آهن ۹۰میلیون دلار و زنجیره سرب ۰.۲۸میلیون دلار بود. همچنین سال ۱۴۰۱، محصولات دیگری در بخش معدن و صنایع معدنی همچون کروم، آنتیموان، میکا، تیتان، فلزات گرانبها، نیکل و غیره صادر شدند. افزون بر این، سال گذشته نزدیک به چهار میلیون و ۴۸۴هزار و ۸۰۰ تن انواع محصولات معدنی به ارزش چهار میلیارد و ۹۹۵ میلیون و ۲۰۰هزار دلار برای تامین نیاز کارخانه‌های داخلی وارد کشور شد که در مقایسه با سال۱۴۰۰، از نظر ارزشی ۲۷.۵درصد و از نظر وزنی ۳.۹درصد رشد داشت.
باید‌های حوزه معدن
شهرام شریعتی، عضو هیات رئیسه کمیسیون معدن و صنایع معدنی خانه معدن در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به ظرفیت حوزه معدن در کشور بیان می‌کند: ظرفیت صادرات ایران در بخش معدن بی‌نظیر است و سازمان زمین‌شناسی آمریکا، ایران را در ردیف۱۲کشور تولیدکننده برتر معدن اعلام می‌کند که نشان از تنوع بالای محصولات در این بخش دارد. با وجود این متاسفانه در دهه‌های اخیر میزان برداشت‌های عمیق از این معادن کاهش یافته و برداشت‌های سطحی در جریان است.
عضو هیات رئیسه کمیسیون معدن و صنایع معدنی خانه‌معدن بیان می‌کند: درحال حاضر میزان تولید فولاد ۲۸ میلیون تن است و قرار شده در سند چشم‌انداز کشور این میزان تولید به ۵۵ میلیون تن برسد که این هدف‌گذاری نیازمند افزایش برداشت سنگ آهن از معادن است، الگوی برداشت سطحی می‌تواند موانع فراوانی را در مسیر صنعت کشور ایجاد کند.وی معتقد است که علاوه بر برداشت از معادن باید سطح فناوری را نیز افزایش داد تا استفاده بهینه‌ای از این ظرفیت‌های بی‌شمار صورت گیرد، راه‌اندازی معدن منجر به ایجاد زنجیره اشتغال و صنعت خواهد شد.
فروش سنگ ایرانی با برند کشورهای دیگر
شریعتی بیان می‌کند فرصت حضور ایران در برخی بازارها مانند سنگ به دلیل اقدامات برخی کشورها مانند ترکیه و چین که سنگ مصنوعی ارزان قیمت تولید می‌کنند، به سرعت در حال تمام شدن است. آن هم در شرایطی که هنوز برداشت خاصی از این سنگ‌ها صورت نگرفته است».
شریعتی با اشاره به خامفروشی مواد معدنی کشور می‌گوید: سیاست خامفروشی به معادن نیز سرایت کرده به طور مثال سنگ ایرانی با برند ایتالیایی در بازار به فروش می‌رسد، در خصوص سایر محصولات نیز همین مشکلات وجود دارد، علاوه بر تحریم به دلیل ضعف در بازاریابی و ارائه ضعیف محصولات در فروش با چالش‌های متعددی مواجه هستیم».
عضو هیات رئیسه کمیسیون معدن با اشاره به تنوع محصولات معدنی عنوان می‌کند ۶۵ نوع ماده معدنی مرغوب و ارزشمند در کشور داریم که قابلیت رقابت و عرصه در بازار بین‌المللی دارد، به طور مثال در بخش مس، روی، کرومیت، آهن و نمک حرف برای گفتن داریم، اما به دلیل خامفروشی درآمدهای ارزی ما تناسبی با ظرفیت موجود ندارد به طور مثال سنگ نمک در کشورهای دیگر به اشکال مختلف فرآوری می‌شود اما این محصول به صورت خام فروشی به کشورهای دیگر ارائه می‌شود».
به گفته وی، لیتیوم محصول معدنی گرانبها و ارزشمندی است که معادن آن در افغانستان و آمریکای جنوبی قرار دارد، در بررسی‌های اولیه از برخی نقاط ایران اعلام شد که کشور ذخایر لیتیوم ندارد اما در ماه‌های گذشته نشانه‌هایی از لیتیوم در همدان کشف شده است و امیدواریم این محصول گرانقیمت به سبد معدنی کشور اضافه شود.
شریعتی با اشاره به سهم معادن در تولید داخلی عنوان می‌کند سهم معادن از تولید ناخالص داخلی کمتر از یک درصد است اما این عدد در خصوص صنایع معدنی با حضور سیمان و فولاد و سرامیک افزایش خواهد یافت اما در خصوص بخش معدن کمتر از یک درصد است و این سهم کم با وجود ظرفیت بالای ایران بسیار ناچیز است.
